طبق گفته سازمان جهانی بهداشت، مصرف کنندگان مواد دخانی در معرض ابتلا به افسردگی هستند و علت آن نیکوتین موجود در سیگار است.

نیکوتین باعث آزاد شدن انتقال دهنده های عصبی در مغز می شود و مغز بدون وجود آن نمی تواند فعالیت طبیعی خود را انجام دهد. نیکوتین بعد از ورود به ریه از طریق استنشاق در عرض 10-7 ثانیه به گردش خون و از آنجا به مغز می رود؛ پس از ورود به مغز احساس لذت موقت ایجاد می شود اما با گذشت چند دقیقه سطح نیکوتین کاهش یافته و فرد دچار سندرم ترک نیکوتین می گردد که با احساس ناراحتی همراه است؛ لذا فرد سیگاری احساس می کند نیاز به مصرف سیگار بعدی را دارد و به این ترتیب چرخه معیوب اعتیاد به نیکوتین ادامه می یابد.

 در حقیقت اکثر افراد سیگاری زمانی که متوجه می شوند به کشیدن سیگار معتاد شده اند متعجب می شوند، زیرا ابتدا فکر می کنند سیگار کشیدن فقط یک عادت بد است و می توانند به راحتی مصرف آن را متوقف کنند اما این موضوع امکان پذیر نیست.

بین سیگار کشیدن و افسردگی ارتباط معنا داری وجود دارد. افسردگی در افرادی که سیگار می کشند دو برابر بیشتر از جمعیت عمومی است.

سیگار باعث می شود ماده ای به نام دوپامین ترشح شود. مغزکسانی که افسرده اند دوپامین کافی ترشح نمی کند و سیگار کشیدن با تحریک ترشح آن باعث افزایش وسوسه ی افراد به مصرف سیگار می شود. رابطه بین افسردگی و مصرف سیگار دو طرفه می باشد لذا نه تنها باید از مصرف سیگار پیشگیری کرد بلکه بایستی با درمان به موقع افسردگی احتمال مصرف آن را کاهش داد.

احتمالا سیگار سبب التهاب در مغز شده و در دراز مدت به بخشهایی از مغز آسیب می رساند. مصرف سیگار همچنین می تواند باعث افزایش اضطراب شود و در کسانی که مبتلا به اختلالات اضطرابی هستند علائم را افزایش می دهد.

سیگار با تاثیر بر نوروترانسمیترهای مغزی، احتمال پرخاشگری را نیز افزایش می دهد. در بیماری اسکیزوفرنیا نیز دیده شده بیماران گاهاً با مصرف دخانیات سعی در کنترل توهمات شنوایی خود دارند؛ لذا باید درباره عوارض سیگار با این بیماران صحبت کرد و درمان های دارویی آنان را به صورتی تنظیم کرد که توهمات آنها کنترل شود تا احساس نیاز به مصرف دخانیات نداشته باشند.

در کودکان و نوجوانان سیگار باعث آسیب دائمی به مغز و کاهش عملکرد شناختی فرد در زمینه یادگیری، توجه، تمرکز و کنترل تکانه می گردد.

یکی از موارد کمک کننده، دادن آگاهی کافی به افراد در زمینه ی عوارض مصرف دخانیات می باشد که در این امر لازم است کارشناسان سلامت روان و رسانه ها و دیگر نهاد های دولتی، همکاری بیشتری داشته باشند.

دکتر لیلا رازقیان جهرمی

روانپزشک و رئیس بیمارستان اعصاب و روان استاد محرری