بلا یا بحران، به شرایطی گفته می شود که برای پاسخ به آن، به توانی فـراتر از توان جامعه آسیب دیده نیاز باشد.

در بحـران، به اقداماتی که پس از وقوع بلا، برای بازگرداندن جامعـه آسیب دیده به وضعیت قبلی انجـام می شود، بازیابی می گویند؛ که یکی از ارکان مهم آن، تغذیه می باشد. در این شرایط، جامعه نیازمند همکاری و برنامه ریزی به منظور تامین امنیت غـذایی مردم است.

برنامه ریزی تغـذیه ای در بحران، در جهت ارتقـاء کیفیت خدمات تغذیه ای، کنتـرل شیوع سوءتغذیه، رفع کمبـود دریافت پروتئین-انرژی و ریزمغـذی ها و جلوگیری از بروز موارد جدید سوءتغذیه به ویژه در گروه های آسیب پذیر صورت می گیرد.

غـذاهای توزیعی در شرایط بحران می بایست چند مشخصـه اصلی زیر را داشته باشند:

1. حمل و نقل آن ها آسان باشد.
2. نیـازی به پخت و پز نداشتـه باشد.
3. میزان انرژی غذاهای دریافتی کافی باشد.
4. مقوی بوده و متناسب با نیاز تغذیه ای افراد باشد.
5. باز کردن پوشش و بسته بندی مواد توزیعی آسان باشد.
6. مـاندگاری این غذاهـا زیاد و فسـاد پذیری آن ها کم باشد.
7. سـالم و بهداشتی بوده و باعث بروز بیمـاری های گوارشی نشود.

بحـران را به لحاظ تغذیه و توزیع مواد غذایی، معمولا می توان به سه مرحله تقسیم کرد:

1. مرحله اول (3 تا 7 روز اول)
2. مرحله دوم (هفته دوم و سوم)
3. مرحله سوم (هفته سوم به بعد)

مرحله اول: با توجه به حجم حادثه و مشکلات اولیه موجود، باید غـذاهایی توزیع شوند که حداقل نیـازهای روزانه افراد را تامین نمایند. بهترین غذاها برای این مرحله، شامل موارد ذیل می باشند:

• نان، خـرما، بیسکوئیت، انواع کنسرو و کمپـوت بخـصوص کنسرو ماهی، شیرخشک جهت نوزادان

مرحله دوم: علاوه بر موادغذایی مرحله یک، پنیر، خشکبار و آب میوه

مرحله سوم: علاوه بر غـذاهای مرحله یک و دو، غـذای گرم، میوه تازه، شیـر و لبنیات، به همــراه ظروف و وسـایل اولیــه پخت و پز.

نکات مهم در موادغذایی مورداستفـاده در دوران بحران:

• در سـاعات اولیه بروز بحـران، توزیع مـواد غذایی به شکل انواع کنســرو و کمپوت، و توزیع آب آشـامیدنی به شکل بسته بندی های کارخانه ای، بهتـرین راه حل است .
• لازم است از قوطـی های کنسرو و کمپوت که درب آن ها به سـادگی با دست باز می شود، در کمک رسـانی استفاده شود.
• باتوجه به عدم وجود امکانات نگهداری در بحـران، بهتر است حجم قوطی های توزیعی، طوری در نظـر گرفته شود که پس از صرف یک وعده غذا، باقیمـانده ای نداشته باشد.
• نان در بسته بندی های مناسب همراه غذا تحویل شود و نوع بسته بندی نان به شکلی طـراحی شود که پس از باز کردن، به عنـوان یک سفره کوچک یک نفره، قابل استفاده باشد.
• آب مصرفی با توجه به تعـداد افراد یک خانوار، بصورت بسته بندی در اندازه هـای مختلف توزیع شود و حتی المقـدور ظروف آب، به شکل لیـوان باشند تا ضمن حفـظ بهداشت فردی، افراد بتواننـد آب بیاشامنـد.

فاطمه طاهری

کارشناس واحد تغذیه بیمارستان اعصاب و روان استاد محرری