نیکوتین یک ماده شیمیایی اعتیادآور است که در گیاه تنباکو بطور طبیعی یافت می­شود. این ماده، طی فرآیند سیگار کشیدن، براحتی از ریه­ها جذب شده و به افزایش سوخت­و­ساز پایه بدن، کاهش دریافت انرژی و سرکوب اشتها منجر می­شود؛ درنتیجه، فرد مصرف­کننده نیکوتین، عموما نسبت به دورانی که نیکوتین را ترک می­کند، وزن کمتری دارد.

لازم است بدانید که الگوی توزیع چربی در بدن، ممکن است تحت تاثیر فاکتورهای رفتاری مانند سیگار کشیدن قرار گیرد. بدینگونه که سیگار، با افزایش چاقی شکمی و احشایی همراه است، نه چاقی کل بدن؛ بنابراین افرادی که سیگار میکشند، اگرچه ممکن است وزن کمتری نسبت به افراد غیرسیگاری داشته باشند؛ اما چاقی مرکزی بیشتری دارند.

در بین افراد سیگاری، ریسک چاقی با تعداد سیگار مصرفی، ارتباط مثبت داشته و هر چه تعـداد نخ سیگاری که فرد مصرف می­کند، بیشتر باشد، احتمال ابتلا به چاقی شکمی نیز افزایش می­یابد.

از سوی دیگـر، در اکثر مطالعات، ثابت شده که ترک سیـگار، با افـزایش وزن و نمـایه توده بدنی افراد همـراه است. در مطالعه­ای، ترک سیگار پس از یک دوره، با افزایش 5/5-5 کیلوگرم نسبت به قبل از ترک، همراه بود. و این افزایش، در افـراد جوان تر، لاغرتر و کم سوادتر، شیوع بیشتری داشت.

بنابراین می­توان گفت افرادی که قبلا سیگار می­کشیده و اکنون ترک کرده­اند، بیشتـر از افـرادی که در حـال حـاضر سیـگار می­کشنـد، اضـافه وزن دارند.

اگرچه نیکوتین موجود در سیگار با افزایش فشارخون همراه است؛ اما بعلت کاهش وزنی که در سیگاریها اتفاق میافتد، احتمالا فشارخون در افراد سیگاری، مقداری پایین می آید.

در بین بیماران قلبی، افرادی که سیگار می کشند، نرخ مرگ و میر بالاتری نسبت به افراد غیرسیگاری دارند؛ اما مشخص نیست که این موضوع، تنها بخاطر سیگار است؛ یا بخاطر اینکه افرادی که سیگار نمی کشند، ممکن است برخی فاکتورهای دیگر سلامتی مانند ورزش و رژیم غذایی سالم را نیز رعایت کنند.

درست است که ترک سیگار، با افزایش وزن در اکثر افراد همراه است، اما همچنین بعلت ظرفیت افزایش یافته ریه­ها پس از ترک، میزان فعالیت فیزیکی افراد می­تواند زیادتر شود و از بالا رفتن وزن، جلوگیری بعمل آید.

لازم بذکر است که ممکن است ترک سیـگار با افزایش “موقتی” وزن همـراه باشد؛ مداخلات رژیم غذایی بهمـراه برنامه کنترل وزن و فعالیت فیزیکی، از بروز چاقی جلوگیری می کند.

با همه این صحبت­ها، باور اینکه سیگار، از بدن در برابر چاقی محافظت می­کند، و ترک آن، موجب اضافه وزن می­شود، یک تفکر بیش از حد ساده انگارانه است.

بنظر می­رسد که حمایت و آگاه­سازی افراد سیگاری که قصد ترک دارند، در راستای داشتن الگوی سبک زندگی سالم، از اضافه­وزن پس از ترک سیگار، جلوگیری بعمل می­آورد.

بعنوان نتیجه­گیری از مقالات ذکر شده در بالا، می­توان گفت در شرایط کاملا ثابت، میزان اضافه­وزن و چاقی افراد سیگاری و غیرسیگاری، به ترتیب زیر می­باشد:

1. کسی که قبلا سیگار می­کشیده و حالا ترک کرده است.
2.  کسی که هم­اکنون سیگار می­کشد؛ و هر چه تعداد نخ سیگار مصرفی بیشتر باشد، میزان چاقی نیز بیشتر است.
3. کسی که تابحال سیگار نکشیده است.

لا زم بذکر است که داشتن برنامه غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم روزانه، روی هر سه گروه، تاثیر مثبت داشته، از اضافه وزن و سایر بیماریهای مزمن مانند بسیاری از سرطانها، پرفشاری خون، دیابت و بیماریهای قلبی و عروقی جلوگیری میکند.

فاطمه طاهری کارشناس تغذیه بیمارستان اعصاب و روان استاد محرری